1990'ların başında hayatımıza giren ve kültür, sosyal yaşam pratikleri, ticaret, ve teknolojinin dönüşümündeki en önemli oyunculardan olan internet sürekli bir evrim halinde. İlk dönemlerini daha çok bağlantılı bir ağ olan World Wide Web (www) ile karakterize ettiğimiz internetin Web 2.0'a dönüşümü kendi içinde bir köşe taşı olduğu gibi, bence hem sosyal yaşam hem de iş dünyası için de bir devrim niteliğinde. Web 2.0 ile birlikte yaygınlaşan iki yönlü iletişim ve etkileşim belki de ikinci bir kültür ve endüstri dönüşümünü, altyapısında destekleyen teknolojiler ile birlikte çok hızlı getirdi. Özellikle bu etkileşim ile birlikte hayatımıza giren veri kavramı kendi başına bir bilim ve fonksiyon olarak ayrı bir koldan bu dönüşümü tetiklemeye başladı.
Web2.0 bugün hala internete hakim olsa da, Web 3.0 diye tanımladığımız Semantik Web, makineler ve arama motorlarının daha akıllıca çalışmasına izin vererek aslında ‘dördüncü endüstri devrimi’ni bir sonraki noktaya taşıyacak temel yeniliklerden.
Web 3.0 ile ortaya koyulan yeni vizyon, ‘siber-fiziksel’ sistemlerin yapay zeka destekli en gelişmiş örneklerini görmeye alışkın olduğumuz ‘Endüstri 4.0' erasında makinelerin ve/veya uygulamaların insan faktörüne ihtiyaç duymadan verileri işlemesine ve paylaşmasına imkan verilmesi.
En basitleştirebileceğimiz tarifi ile _ nesneleri internete bağlamak_ anlamına gelen ‘Nesnelerin interneti’ (IoT) kavramına hepimiz çok aşinayız artık. Aslında yukarıda bahsettiğim paradigmanın devamı niteliğinde olan bu yeni teknoloji bir ağ gibi davranan,otonom yani kendi kendini organize eden makinelerin yaygınlaşmasını ve daha akıllı çözümleri kendi kendilerine üretmesini destekliyor. En basit hali ile çok alışkın olduğumuz RFID etiketleri, Bluetooth cihazları, evlerimizde kullanılan internete bağlanabilen cihazlar, sık sık gelişmeleri duyduğumuz sürücüsüz araçlar ve akıllı şehirler sayabileceğimiz ilk akla gelen örnekler. Nesnelerin interneti konseptinin getirdiği dönüşümü uygulamada en basit hali ile gözlemlediğimiz bir örneği de ayrıca paylaşmak istiyorum. Birçoğumuzun aşina olduğu cihazlaran biri olan ‘yazıcı’ hala en güncel ve kolay anlaşılır örnek. Kablolarla bilgisayarlarımıza bağlanan ve print etme yada bilgisayardaki belgeyi kağıda yazma görevini yerine getiren yazıcılar bugün artık internete bağlanarak kablosuz bir şekilde bilgisayarlarımıza yada farklı mobil cihazlarımıza bağlanarak veri transferini yapıyor ve tüm talimatları manüel olarak vermemize gerek kalmadan yazma işlevini uzaktan gerçekleştirebiliyor. Bu örnek, özellikle dijital dönüşümünü tamamlamış ve/veya teknolojileri iyi kullanan ‘akıllı’ üretim tesislerindeki dönüşüm ve IoT uygulamalarının ne kadar etkileyici olduğunu anlamayı ve hayal edebilmeyi mümkün kılıyor.
IoT teknolojisindeki hızlı gelişim ve özellikle üretimde gerçekleşen yaygın uygulama alanları beraberinde muazzam bir potansiyel getiriyor. Ve genel olarak bu gelişimde gözlemlenen kritik başarı faktörü, farklı teknolojiler için bugüne kadar bariyer oluşturmuş olan teknolojinin itici gücü ile pazarın çekici gücü arasındaki denge.
Bugün artık birçok şirket müşterilerine IoT sistemleri sunuyor ve fakat kullanıcıların talebi mevcut çözüm yada ürünün farklı uygulamalar ve çözümlerle beraber çalışabilmesi. Nesnelerin interneti platformları, sistemleri ve uygulamaları arasında birlikte çalışabilirlik geliştirmeleri bu teknoloji altyapısına sahip ürünlerin daha hızlı benimsenmesini sağlayabileceği gibi kullanıcı deneyimi ve verim odaklı büyük bir gelişim alanı da barındırıyor. Birlikte çalışabilirlik temelde bilgi alışverişi yada veri aktarımı yapma ve sonra bu bilgiyi/veriyi kullanma becerisini ifade eder. Temelde iletişime dayalı bir konsept olan birlikte çalışabilirlik, iki kaynak arasında veri alışverişi ve bu verinin işlenerek kullanıcıya basit bir deneyim sunulması odaklı. Özellikle ‘bilgi toplumu’ ndan bahsettiğimiz noktada kritik öneme sahip bir beceriden bahsediyoruz. Makineler, uygulamalar ve yazılımlar arasında bağlantı kurulmasını sağlayarak nesnelerin İnterneti vizyonunu bir sonraki aşamaya taşıyabilecek olan birlikte çalışabilirlik yada beraber işlerlik olarak tanımlanan “interoperability” konusunun temel ihtiyacı ise farkındalığın ve yatırımların artması. Kendi içinde rekabetin algılanış biçimine de yıkıcı denebilecek bir dönüşüm getiren birlikte çalışabilirlik hem dijital dönüşümün hem de dijial üretim ve tüketimlerinin bu denli arttığı Covid-19 ve sonrası dönemde kaçınılmaz gibi görünüyor. Teknoloji ve teknolojiye dayalı ürünler üreten firmaların birlikte çalışabilirliği desteklemek için kaynak ayırması ve yatırım yapması da aynı şekilde kaçınılmaz.
Belki de Endüstri 4.0'ı bir sonraki devrime hazırlayan önemli dönüşümlerden biri artık verinin ne kadar hızlı üretildiği ve işlenmesi gerektiğini odağımıza alıp, bu verinin en verimli şekilde kullanılması için bahsettiğim “IoT” ve “birlikte çalışabilirlik” konseptlerinin birleşimi ve “rekaberlik” ile ortaya çıkacak tamamlayıcı ürünler.
Veriden bu kadar odaklı bahsetmişken, verinin öncelikli gereksinimlerinden biri güvenli bir şekilde toplanıyor, işleniyor ve saklanıyor olması hep aklımızda. Odağımızı burada tuttuğumuzda bu konudaki en büyük gelişmelerden olan blockchain teknolojisinin sunduğu _ve hatta getirdiği inovatif bakış açısı ile neden olduğu paradigma değişikliği ile gelen_ birlikte çalışabilirliğe zemin hazırlayan yaklaşım. Bir sonraki yazımda birlikte çalışabilirlik bağlamında blockchain teknolojisini tartışmak üzere..
PS: Resim hakkında Yüksek Lisans öğrencilerimle IoT ve Interoperability üzerine tartıştığımız derste yaptığımız bilgi paylaşımları üzerine, en basit ve anlaşılır hali ile bu konuyu kısaca yazmak istedim. Ve birlikte işlerlik kavramının belki de en güzel örneklerinden biri olan organlarımızı temsilen bu yazının görselini ‘kalp’ olarak seçmek istedim. Bu kalp görselinin altında yatan duyguda ise Bahçeşehir Üniversitesi’nde dijital dönüşümü tartıştığım YL öğrencilerimle birbirimizden beslenerek geçirdiğimiz güzel zamanlar da var.
Görsel medicalfuturist.com dan alınmıştır.