Makine Mühendisliği Fakültesi, Enerji ve Otomotiv kürsüsündeki yüksek lisans eğitimim, teknik konulara sosyal bilinç ile yaklaşım üretmeye başladığım ilk dönemdir benim için. Bitirme tezimin konusu “Yenilenebilir Enerji Kaynakları ve Hidrojen Enerjisi Üretimi” üzerine idi. Bu aynı zamanda benim ilk uluslararası bilimsel bir kongreye kabul edilen ve yayınlanan akademik araştırmam ve makale yazma deneyimimdir. Bugün hala enerji sektörü ve sürdürülebilirlik çalışmalarım kapsamında özellikle yenilenebilir enerji üzerine ilgimi çeken makaleleri ve gelişmeleri takip ediyorum. Hem akademik eğitim alt yapım hem de özel ilgim sebebi ile blockchain dikeyinde fırsat bulduğum her an bu konu hakkında okuduğum, araştırdığım ve biriktirdiklerimi, üyesi olduğum Turkish Women in Renewables & Energy (TWRE) Platformunun daveti üzerine katıldığım Webinar da paylaşma imkanı buldum. Enerji sektöründe dijital dönüşüm ve blockchain teknolojisi kullanılarak hayata geçmiş iyi örnekler hakkında bilgi paylaşımında bulunduğumuz webinar sonrasında gelen sorular ve talepler üzerine ilgilenenlere fikir verebilmesi amacı ile yazıya dökerek paylaşmak istedim.
Teknolojinin gelişimi ve bugün yaşamakta olduğumuz dijital era, enerji sektöründe de dönüşümün başlamasında etkili olmuştur. Dijitalleşmeden bahsederken en önemli alt başlıklardan biri olan veri ve bilginin, daha verimli ve sağlıklı yönetilebilmesi bu sektörde de en kritik dönüşüm sonuçlarından biridir. Enerjinin üretim, dağıtım ve tüketimine kadar veriye dayalı geliştirilecek dijital dönüşüm projeleri ve altyapıları, maliyetlerin düşmesi, arz güvenliğini sürdürmek, atıl enerjinin değerlenmesi, kayıpların azalması, sürdürülebilirlik, kontrollerin daha sağlıklı yapılabilmesi ve hatta çok yeni iş fikirlerine kadar yeniliklere gebedir. Dijital dönüşüm ve yatırımların doğru stratejiler ile hayata geçirilmesi tüketicilerin deneyimini iyileştirirken, tüketicilere üretici olma yolunu dahi açabilecektir.
Özellikle ülkemiz ekseninde, yenilenebilir enerji kaynaklarımızın bolluğu ve hala kullanılmayan kapasite olduğu öngörülerek, dijital dönüşümün bu alanda önemli pozitif sonuçları olacaktır.
Blockchain teknolojisi beraberinde verilerin güvenli kaydı ve takibi ile şeffaflığı getiriyor. Dağıtık yapıda, yani merkezi yapılar ve aracılar ortadan kalkarak verilerin yönetilmesine imkan veren bu teknolojinin, enerji sektöründe getirebileceği yenilikler bu minvalde önemli sonuçlar üretebilecektir. Yenilenebilir enerji kaynakları ile yeni mikro şebekeler yaratılması sağlanarak şeffaf ve takip edilebilir üretim verileri ile tüketimin aracısız ve güvenle yönetilmesine de imkan verilebilir. Sürdürülebilir bir dünya için kaynakları tüketmeden kullanmak ve doğaya zarar vermeden enerji üretebilmek için çok önemli olan yenilenebilir enerji üretiminde, düşük yatırım maliyetleri ile desteklenebilecek ve tüketicilerin dahi üretici konumuna gelmesini sağlayacak projelerde blockchain teknolojisi büyük katma değer yaratabiliyor. Renewable and Sustainable Energy Review dergisi Şubat, 2019 sayısında yayınlanan bilimsel bir araştırmaya göre enerji sektöründe blockchain tabanlı dijital platformlar verimliliği artırıyor, maliyetlerin düşmesini sağlıyor, ilk yatırım maliyetlerini azaltıyor ve şeffaflığa imkan veriyor.
Enerji sektöründe hayata geçirilmiş 140 adet blockchain projesi üzerinden yapılan bir araştırmaya göre, uygulamaların en fazla yapıldığı alanların başlıcaları ise aşağıdaki şekilde:
%33 Merkeziyetsiz enerji ticareti
%19 Kripto para ile işlem yapılması
%11 Nesnelerin interneti, akıllı cihazlar ve otomasyon ile varlık yönetimi
%9 Ölçüm, faturalandırma ve güvenlik
%8 Şebeke yönetimi
%7 Sürdürülebilir sertifikasyon ve karbon ticareti
Dünya çapında hayata geçirilmiş projelere ve uygulama alanlarına baktığımızda, blockchain uygulamalarının bu sektörde yaygın ve belirgin fayda ile hayata geçirilebildiğini söyleyebiliriz. Zion Market research tarafından yayınlanan bir raporda 2024 yılında enerji alanında blockchain pazarı 12 milyar dolar olarak öngörülüyor.
Blockchain teknolojisinin imkan verdiği aracısız bir şekilde güvenli işlem yapabilme özelliği ile ilk hayata geçen enerji projelerinden biri Amerika Birleşik Devletleri’nde doğrudan bireyler arasında enerji satışı. Merkezi olmayan bir şekilde yani üçüncü bir taraf yada aracıya ihtiyaç duyulmaksızın doğrudan enerji üreticisi ile tüketicisi arasında gerçekleşen bir sistem 2016 yılında kurulmuş ve çalışmış. Buradaki önemli ve heyecan veren fikir ise farklı ülkelerde küçük üreticiler yaratılabilmesi. Yani blockchain enerji tüketicilerinin de üretici olabilmesine ve hatta fazla enerjilerini doğrudan farklı tüketicilere satabilmesine imkan veriyor. Ve güzel olan küçük yatırımlar ile özellikle güneş ve rüzgar gibi yenilenebilir enerji kaynakları ile bunların yapılabilmesi.
Büyük çaplı yenilenebilir enerji projelerinin altyapı finansmanı, özellikle gelişmekte olan ve finansal sistemi güçlü olmayan ülkelerde risk teşkil edebilmektedir. Blockchain finansal süreçleri de hızlandırabilmesinin yanı sıra token kullanımı ile hem yatırım yönetimini hem de şeffaf ve hızlı süreç yönetimlerini mümkün kılabilmektedir.
Enerjide sürdürülebilirlik odaklı çalışmalar ve yeşil kredilerin teşvik edilmesi konularında da blockchain üzerinden verilerin takibi önemli katma değer yaratabilmektedir. Süreçlere dahil olan birden fazla parti veri üretmektedir. Bu verilerin tarihçesi ve geçmişe dair kayıtların düzenli bir şekilde takibi, duplike hesaplama risklerini ve birbirini tanımayan partilerin güven sorununu önemli ölçüde çözecektir.
Yenilenebilir enerji ve sürdürülebilirlik üzerine Elektron, WePower, Omega Grid, Powerledger, Greeneum gibi uygulanmış projelere göz atmakta ilgilenenler için fayda olabilir.
Alman Enerji Ajansı tarafından yapılmış olan açıklamalarda da blockchain teknoloji destekli projelerin özellikle nesnelerin interneti platformları ile entegre sistemlerin ve dijital uygulamaların artmasını destekleyecebileceği gibi aynı zamanda bireyler arası enerji ticareti alanında çok gelişme kaydedilebileceğine ve maliyet tasarruflarına vurgu yapılmıştır. Dağıtık yapıda yönetilebilecek bilgi ve ticaret ile yeni, küçük aktif katılımcılar ve yeni pazar yerleri oluşması belki yenilikçi ve yaratıcı projeler de kendiliğinden gelecektir.
Blockchain üzerinde orijin, sahiplik, üretim ve tüketime dair tüm verilerin güvenli bir şekilde kayıt altına alınabiliyor olmasına rağmen Eurelectric tarafından yayınlanan bir raporda fiziksel enerji ticaretinin yaygın olarak henüz olması gereken seviyelerde gerçekleşmediğini belirtiyor. Enerjinin üretimi, dağıtımı ve tüketimi çok fazla alt işlemler olan uzun ve karmaşık süreçler. Tüm süreçlerde blockchain altyapısı ile çok daha yalın ve kontrol edilebilir bir iyileştirme global ölçekte de etkili olacaktır.
Blockchain teknolojisinin sunduğu değiştirilemez ve güvenilir, şeffaf, hızlı veri kayıt sistemi ile ölçme, faturalandırma, kaynağı ve kaynak tüketim oranlarını takip edebilme gibi birçok farklı alanda da bu sektörde gelişim imkanı var. Enerji nakil ve iletim süreçlerinde de verilerin blockchain üzerinden takibi ciddi potansiyel olan bir alan. Bunları enerji sertifikaları, menşe garantisi gibi konular da takip edecektir. Buradaki çarpıcı olan nokta ise farklı partilerin aracısız, verilere şeffaf bir şekilde ulaşabiliyor olması. Üreticiler ve tüketicilerin yanı sıra devletlerin ve ilgili yasa koyucuların da bu verileri gerçek zamanlı ve şeffaf bir şekilde takip edebiliyor olması önemlidir ve belki birçok atıl alanda iyileştirme yapılmasına imkan verecek yeni veriler dahi bu verilerin analizi ile elde edilebilecektir. Tabi akıllı kontratlarla yönetilecek sistemlerin de beraberinde getireceği katma değer yadsınamayacak kadar önemli olacaktır bu senaryolarda. Blockchain üzerinde kayıt altına alınan veriler, akıllı kontratlar ve akıllı ölçümleme sistemleri ile otomatize edilecek fatura sistemleri hem tüketiciler hem de üreticiler için fayda üretebilecektir. Kayıt altına alınan veriler kullanıcılar ile ilgili farklı segmentasyon ve profillemeler yapılmasına imkan vererek, segmentlere özel ürün ve teklifler hazırlanmasına ve sunulmasına imkan veren yapay zeka ve makina öğrenmesi destekli projeler için altyapı sağlayacaktır.
Süreçlerin optimizasyonu, maliyetlerin düşürülmesi, güvenli ve şeffaf veri yönetimi gibi en temel faydalar ile inşa edilecek blockchain altyapılı projeler özellikle yenilenebilir enerji kaynakları ve kullanımı konusunda pozitif iyileşme alanlarına sahip. Kapasiteleri tam olarak kullanılamayan rüzgar, güneş ve hidroelektrik enerjiye gelecek dönemde daha çok ihtiyacımız olacak. Her açıdan artma potansiyeli olan enerji ihtiyacı özellikle çok tartışılan elektrikli otomobiller, mobil teknolojilerdeki ilerleme ve mobil cihaz kullanımları vb yenilikçi ürünlerle daha da gündeme gelecektir.